به نقل از «ایسنا»

کتاب خطی «تاریخ بلعمی» در کتابخانه ملی

تاریخ انتشار: ۲۲ شهریور ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۲۶۳۰۰۱

عضو شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی می‌گوید کتاب خطی «تاریخ بلعمی» که ترجمه فارسی کتاب تاریخ طبری است، از نخستین کتاب‌های تاریخ به زبان فارسی بعد از اسلام است که در کتابخانه ملی ایران نگهداری می‌شود.

به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، علی بهرامیان، عضو شورای عالی علمی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی دراین‌باره گفت: نسخه خطی «تاریخ بلعمی»، ترجمه تاریخ طبری، تاریخ‌نگاری قرن دوم و سوم هجری است که روایت‌کننده آن دوران بوده و به نوعی کار رسانه‌های امروزی را انجام می‌داد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

او ادامه داد: «تاریخ طبری» با توجه به مقام علمی محمد بن جریر طبری مؤلف این اثر، از هنگام تألیف مورد توجه قرار داشت و نخستین گام برای اقدام ترجمه آن به زبان فارسی بنابر مآخذ موجود، در دوران سامانیان و به قلم یا زیر نظر وزیر دانشمند سامانی ابوعلی محمد بن محمد بلعمی صورت گرفت.

بهرامیان همچنین بیان کرد: ارزش‌های کتاب «تاریخ بلعمی» به ویژه از دید ما ایرانیان از چند منظر از تاریخ طبری هم بیشتر است. در درجه نخست به این دلیل که به لحاظ منابع و مآخذی که اغلب در حال حاضر در دست نیست، مورد توجه است و در برخی موارد اطلاعات و آگاهی‌های بیشتری از تاریخ طبری به دست می‌دهد و دوم این‌که کتاب تاریخ بلعمی از نظر زبان فارسی ارزش خاص دارد.

او ادامه داد: درست است که در آغاز قصد ترجمه تاریخ طبری در نظر بود و البته اساس این کتاب هم روایات منقول در تاریخ طبری است، اما به هر حال، حاصل کار سرانجام کتابی متفاوت بود و جالب است که مؤلف «تاریخ بلعمی» در موارد بسیاری بر طبری خرده هم گرفته است. ارزش این اثر تاریخی در قسمت‌های مربوط به ایران باستان اهمیت خاص دارد و از نظر احاطه بر روایات ملی ایران که شاهنامه ابومنصوری و بعد شاهنامه فردوسی بر آن اساس قرار داشت، بی‌اندازه مهم است. به ویژه که شماری از مآخذ آن در باب همین دوره، حتی بیرون از دایره رسمی و شناخته‌شده روایات ملی از ایران باستان قرار داشته، مانند آن‌چه در باب بهرام چوبینه آورده است.      

بهرامیان تصریح کرد: کتاب «تاریخ بلعمی» که نسخه‌ای از آن نیز در کتابخانه ملی نگهداری می‌شود باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد و با این‌که تصحیحی از آن در دست است و جایگاه خود را دارد، برای تصحیح مجدد باید تمام نسخه‌های این کتاب در تمام کتابخانه‌ها و کشورهای دیگر گردآوری شود.

او با اشاره به این‌که تصحیح کتاب تاریخ بلعمی بسیار دشوار است و حتی شاید بتوان دشواری آن را از جنبه‌هایی با تصحیح شاهنامه مقایسه کرد، گفت: نسخه‌های خطی «بلعمی» فراوان است و توجه به این کتاب و نسخه‌های متفاوت آن از منظر تاریخ زبان فارسی هم در حوزه پژوهشی زبان فارسی بسیار مهم است.

بهرامیان درباره کتاب تاریخ طبری نیز گفت: تاریخ طبری علی‌رغم شهرت چشمگیر آن، هنوز چنان‌که باید شناخته نشده است و هنوز جای تحقیق بسیار دارد.

او ادامه داد: محمد بن جریر طبری به عنوان فقیه و مفسر و عالم آملی، در زمان خود سنت‌های شناخته‌شده تاریخ‌نگاری قبل از خود را در این کتاب گرد آورد و باید آن را یکی از مهم‌ترین منابع برای شناخت سنت‌های تاریخ‌نگاری در دو سده پیش از طبری تلقی کرد.

بهرامیان تصریح کرد: البته در استناد به تاریخ طبری باید دقت کرد، به ویژه از این جهت که  طبری در نقل و ثبت اخبار و روایات به چه منابعی ارجاع می‌دهد و آیا در آن روایات دخل و تصرف می‌کند یا نه؟ و اساسا چه راه‌هایی برای نقد روایات طبری باید در پیش گرفت. بدیهی است که محققان مسلط بر زبان عربی بهتر می‌توانند از کتاب تاریخ طبری استفاده کنند.

او خاطرنشان کرد: از طرف دیگر، «تاریخ طبری» سنت تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری ایرانیان را هم حفظ کرد. روایات طبری در این کتاب هرچه به وقایع دوران خود نزدیک می‌شود، از تنوع کمتری برخوردار است و گاه به نظر می‌رسد به نحوی به اسناد خلافت دوران بنی‌عباس دسترسی داشته است، مثلا در ماجرای «بابک خرمدین» به روایت یک شاهد عینی استناد می‌کند که کاملا جنبه گزارشی دارد و معلوم است که راوی قصد روایت گزارش جزئیات حوادث به یک مقام مافوق را داشته و جالب است که طبری علی‌رغم شیوه خود در این کتاب، به نام این منبع اشاره‌ای نکرده است. اگر این روایت را یک گزارش رسمی تلقی کنیم، آن‌گاه دسترسی طبری به آن جالب خواهد بود.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: سازمان اسناد و كتابخانه ملي تاریخ طبری کتابخانه ملی تاریخ نگاری کتاب تاریخ زبان فارسی تاریخ طبری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۲۶۳۰۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ما جز با رعیتِ خود دیگر با کسی جنگ نداریم!

تین نیوز

این قول از ناصرالدین شاه فقط در کتاب "تاریخ بیداری ایرانیان" از ناظم الاسلام آمده است. ناظم الاسلام از روحانیون روشنفکر بود و کتاب او یکی از منابع اصلی تاریخ مشروطه به شمار می رود. کلاً مخالف سلطنت سنتی قاجار و به خصوص ناصرالدین شاه بوده است.ولی این دلیل نمی شود که دروغ گفته باشد. در حقیقت، به نظر من اگرچه در تاریخ نگاریش غرض داشته، ولی احتمالاً مرض نداشته و دروغ از خودش در نمی آورده. به هر حال، برویم سراغ خود کتاب و داستان را کامل آنجا بخوانیم . آنجا صحبت از یک "آقاشیخ علی" نامی است که به زعم ناظم الاسلام بسیار دانشمند بوده است و این نقل قول از شاه از طرف این آشیخ علی نقل شده است!از کتاب:

 "آن مرحوم [آقا شیخ علی] گفت می توانم کالسکه ای اختراع کنم که او را کوک کنند یک فرسخ راه را طی کند،آن وقت چند دقیقه بایستد از چهار طرف درهای آن باز شود، از هر طرفی چند گلوله توپ خالی شود، آن وقت درهای آن بسته شود و به مکان خود برگردد، لکن اظهارِ این صنعت وقتی خواهد بود که پادشاه تهیّه ٔ قشون خود را دیده و متقبّل شود که با یکی از دوَل دشمن جنگ کند، لااقل شهرهای ایران را پس بگیرد. ناصرالدّین شاه گفت ما جز با رعیتِ خود دیگر با کسی جنگ نداریم و به اندازهٔ آن ها هم توپ داریم. لذا دماغ آن مرحوم سوخته و رفت در مازندران و در آنجا مشغول رعیتی و زراعت شد..." (تاریخ بیداری ایرانیان، ناظم الاسلام کرمانی، به اهتمام علی اکبر سعیدی سیرجانی، بخش اوّل، ص ۱۴۷)

عجب!کالسکه ای که کوک شود و یک فرسخ (حدود ۶ کیلومتر) برود و بعد به طور خودکار درهایش باز شود و در چهار طرف شلیک کند، و سپس همان یک فرسخ را (لابد با همان کوک) برگردد! شما را نمی دانم، ولی من که یاد خودرو آبسوز افتادم. احتمالاً حتی یکبار هم عملکرد توپ های آن زمان را هم از نزدیک ندیده بوده است (برعکس شاه، که درس نظامی دیده بود و حتی در کار با توپ و جهت گیری گویا تبحری داشته).

ولی کرامات آقاشیخ علی فقط همین مقدار نبوده است. در همان قسمت از همان کتاب ناظم الاسلام، جناب آشیخ علی ادعاهای دیگر هم داشته است که اینبار مرا به یاد مستعان 110 و کرونایاب انداخت. جناب آشیخ ساعتی به اسم شب کوک اختراع کرده بودند که: "هر کس آن اسم را بداند بی خطر بگذرد، و الا به چنگال ساعت گرفتار شود!" همچنین تفنگ ته پر را ایشان اختراع کرده بود، که ناصرالدین شاه به خاطر آن او را از ابوعلی سینا دانشمندتر دانست، ولی مع الاسف با بی حزمی آن را به خارجه می فرستد و فرنگیان آن را کپی می کنند! 

البته دانش وسیع آقاشیخ علی فقط محدود به اختراعات نبوده، بلکه شخص ایشان ادیسون و جفرسون را در خود جمع کرده بوده است!پس کتابی نوشته در"قانون اسلام از عبادات و سیاسیات و عادات و معاملات" که در آن وظایف کلیه اصناف و طبقات خلایق و مقامات دولتی  را هم شرح کرده،چنانچه اگر به آن کتاب عمل می شد ایران گلستان می شد! اما امین السلطان به شاه هشدار داد که اجرای آن قدرت شاه را از بین می برد، پس شاه خائف شد و نکرد!

ملتفید که داستان چیست! مشخص است که این آشیخ علی یک لافزن رویافروش بوده، احتمالا نصف متوهم،نصف شارلاتان! ترکیب مخترع ماشین آبسوز و (مثلاً) بیژن عبدالکریمی! سَلَف کامل همین مغزهای پربادی که در صد سال گذشته فراوان داشتیم. از همان "مخترعانی" که اگر توانستند ابلهان دولتی را می فریبند، و اگر نتوانستند ناله سر می دهند که چرا دولت از آنها و اختراعات بی بدیل شان حمایت نکرده است. ناصرالدین شاه شخصیت باهوش این داستان است که خیلی راحت می فهمد با کی طرف است و او را دست به سر می کند. اما ناظم الاسلام خیلی راحت فریب خزعبلات این شخص را می خورد! ناظم الاسلام اگر امروز بود می شد همان کارگردان تلویزیونی که مخترع خوروی آبسوز را به تلویزیون آورد، یا همان سردار سپاهی که با مستعان 110 خود را مسخره عام و خاص کرد.

حالا بالاخره آیا جمله فوق را ناصرالدین شاه گفته یا نه؟! کی می داند! اصلاً مهم نیست! یک لافزن دروغگو یا متوهم داستانی سرهم کرده است.ممکن است اصلا شاه چنین چیزی نگفته باشد، یا شاید هم به شوخی خواسته یک آدم گیر را از سر خودش باز کند. وقتی در بقیه سخنان مستند ناصرالدین شاه و اعمالش چیزی وجود ندارد که چنین احساس وطرز تفکری را نشان دهد، اصلاً و واقعاً اصلاً مهم نیست که آشیخ علی راست گفته یا دروغ! چیزی که مهم است این است که چگونه روشنفکران ما از آن زمان عاشق باد و گزافه گویی و رویافروشی بودند.مهم این است که هر روز با پخش مطالبی سخیف از راست و دروغ ، باید نیشی به آخرین پادشاه سنتی کشور زده شود، و همه هم با بدون هیچ دید انتقادی آنها را باور می کنند و منتشر می کنند.

آخرین اخبار حمل و نقل را در پربیننده ترین شبکه خبری این حوزه بخوانید